Is de smartcard uitgevonden na het roken van een joint?

De chipkaart is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Van bankpassen tot kaartjes voor het openbaar vervoer, via SIM-kaarten en identiteitsdocumenten, deze kleine embedded chip heeft een revolutie teweeggebracht in de veilige opslag en uitwisseling van gegevens. Maar achter deze innovatie schuilt niet alleen de vindingrijkheid van een Franse uitvinder, maar ook een merkwaardige anekdote: kwam Roland Moreno, de bedenker, echt op het idee na het roken van een joint?

De oorsprong van een atypische uitvinder

Roland Moreno, geboren in Caïro in 1945, verhuisde naar Frankrijk waar zijn atypische carrière al snel opviel. Hij studeerde psychologie voordat hij de universiteit verliet en een reeks bijbaantjes aannam, van folderverspreider tot journalist voor een detectivetijdschrift. Uiteindelijk legde hij zich toe op wat hij “elektronische gadgets zonder doel” noemde. Zijn originele creaties waren onder andere de Matapof, een machine die munten opgooit, en de Radoteur, een programma dat willekeurige woorden genereert.

In 1973 richtte hij Innovatron op, eerst als een non-profitorganisatie, daarna als een bedrijf dat zich toelegde op het “verkopen van ideeën”. De doorbraak kwam in 1974, toen hij het eerste patent indiende voor een draagbaar object met een geheugen en beveiligingsmechanismen. Een jaar later patenteerde hij wat de chipkaart zou worden: een microprocessor met een geheugen die communiceert met een lezer na het invoeren van een code. Het was een technologische sprong die later de sectoren bankieren, telecommunicatie en identificatie zou veranderen.

Tussen dromen en gewrichten

Het verhaal over hoe Moreno op dit idee kwam heeft vaak nieuwsgierigheid gewekt. In 1995 verklaarde hij in het programma Studio Gabriel van France 2 onomwonden “Ik kreeg het idee terwijl ik een joint rookte. Dat is de realiteit, ik kan niet liegen!” Vijf jaar later, tijdens een conferentie in het Conservatoire national des arts et métiers, bevestigde hij deze verklaring opnieuw en benadrukte hij de waarachtigheid ervan (vanaf 42’28 in de video hieronder).

Maar Moreno stond ook bekend om zijn excentrieke humor en tegenstrijdige versies. In een interview met France Soir in 2006 gaf hij een andere verklaring: “Het idee kwam in mijn slaap… Om eerlijk te zijn ben ik een luilak en mijn productiviteit is vrij laag.” [ndlr: wat niet noodzakelijkerwijs in tegenspraak is met cannabisgebruik].

Deze zelfspottende opmerkingen schetsen een beeld van een uitvinder die graag een imago cultiveerde dat het midden houdt tussen genie en clown. Zoals France Soir opmerkte, was hij een soort ‘Professor Nimbus’, verstrooid maar visionair.

In ieder geval is de geschiedenis van de joint nogal verdoezeld, zeker niet samengaand met een zeker Frans verbod.

Van scepsis tot wereldwijd succes

Het patent overtuigde banken en spelers in de sector niet meteen. Moreno moest vechten tegen scepsis en zelfs juridische stappen, vooral van Michel Ugon en daarna Daniel Vesque, die het vaderschap van de uitvinding betwistten. De rechtbanken bevestigden echter de authenticiteit van zijn patenten.

In de jaren 1980 vond de chipkaart zijn eerste toepassing op grote schaal met telefoonkaarten. In 1988 nam Frankrijk de kaart over voor bankpassen, waardoor fraude met magneetstrips overbodig werd – en waarmee tegenwoordig, ironisch genoeg, direct boetes voor openbaar cannabisgebruik kunnen worden betaald. Van daaruit vermenigvuldigen de toepassingen zich: carte Vitale, studentenkaarten, transportkaarten en vooral SIM-kaarten voor mobiele telefoons.

In 1992 kreeg Moreno de Legion of Honour en zijn uitvinding werd onderdeel van het dagelijks leven. Halverwege de jaren negentig waren er wereldwijd honderden miljoenen smartcards in omloop. Toen de patenten in 1994 openbaar werden, verspreidde de technologie zich nog verder.

Roland Moreno overleed in 2012 en liet een technologie achter die zich blijft ontwikkelen met contactloze betalingen en NFC toepassingen. Zijn nalatenschap is zowel technologisch als cultureel: die van een uitvinder die graag met zijn eigen mythe speelde.

Dus, is de smartcard uitgevonden na het roken van een joint? Het antwoord ligt ergens tussen werkelijkheid en legende. Wat zeker is, is dat Moreno opzettelijk de zaken vertroebelde door waarheid, ironie en provocatie te vermengen. Of het nu geïnspireerd door cannabis, een droom of puur doorzettingsvermogen was, de uitvinding van de smartcard blijft een van de meest opvallende voorbeelden van Frans vernuft – en een van de meest ongewone anekdotes in de geschiedenis van de technologie.