Marseille onder vuur: hoeveel doden zijn er nodig om verandering teweeg te brengen?

De moord op een 20-jarige man in het 4ᵉ arrondissement van Marseille op 13 november heeft de stad opnieuw ondergedompeld in het tumult van de dodelijke drugshandel. Het slachtoffer, Mehdi Kessaci, was de jongere broer van activist Amine Kessaci, een leidende figuur in de strijd tegen narcobanditisme, wiens familie nu twee keer is getroffen door extreem geweld. Zijn oudere broer, Brahim, werd vijf jaar eerder vermoord in een andere drugsgerelateerde moord.

Mehdi werd op klaarlichte dag doodgeschoten toen hij een auto parkeerde in de buurt van het provinciebestuur. Twee mannen op een motor stopten en één van hen opende het vuur met een 9 mm pistool en raakte de jongeman meerdere keren. Ondanks het snelle ingrijpen van de hulpdiensten kon hij niet worden gered. Hij was niet bij de politie bekend en had geen strafblad. Hij hoopte bij de ordehandhavers te gaan en bereidde zich voor om opnieuw toelatingsexamen te doen.

Voor onderzoekers is de mogelijkheid van een gerichte waarschuwing reëel. De openbare aanklager van Marseille, Nicolas Bessone, bevestigde dat “er geen twijfel over bestaat dat dit een moord met voorbedachten rade was. We hebben te maken met een contract dat werd uitgevoerd op deze jongeman”.

Een dergelijke hypothese doet vrezen dat criminele groeperingen hun methoden intensiveren door zich te richten op familieleden van publieke figuren die de invloed van drugshandel aan de kaak stellen.

De opkomst van een jonge stem tegen geweld

Met haar 22 jaar is Amine Kessaci een leidende figuur geworden in Marseille. Hij komt oorspronkelijk uit Frais Vallon en richtte als tiener de vereniging Conscience op om jongeren te helpen ontsnappen aan de greep van de georganiseerde misdaad en om families te steunen die verwoest waren door schietpartijen. Zijn activisme nam toe na de moord op Brahim in 2020, een gebeurtenis die hij beschrijft als de katalysator voor zijn politieke engagement.

Zijn interventies trokken nationale aandacht. Tijdens het bezoek van Emmanuel Macron aan Marseille in 2021, drong hij er bij de president op aan: “Het heeft geen zin om met een plan te komen dat in een vliegtuig is gemaakt…. Je moet dit plan samen met ons opbouwen”.

Zijn aanpak markeerde de opkomst van een nieuwe generatie die weigert het fatalisme rond drugshandel en de effecten ervan op hun buurten te aanvaarden.

Sindsdien heeft Amine Kessaci zich verkiesbaar gesteld onder de vlag van de Ecologen en daarna van het Nieuw Volksfront. Hij heeft onlangs ook Marseille, essuie tes larmes. Vivre et mourir en terre de narcotrafic, een boek dat ooggetuigenverslagen en politieke kritiek combineert. In de weken voorafgaand aan de dood van zijn broer leefde hij onder politiebescherming vanwege expliciete bedreigingen in verband met zijn activisme.

De eindeloze cyclus van geweld in Marseille

De moord op Mehdi is de 14ᵉ drugsgerelateerde moord van dit jaar in Marseille, een treffende illustratie van een stad die gevangen zit in een cyclus van bendeoorlogen, represailles en de proliferatie van zeer jonge schutters. De lokale autoriteiten, waaronder de adjunct-directeur van de politie en burgemeester Benoît Payan, gingen onmiddellijk naar de plaats van het misdrijf en hekelden de ernst van een zaak die zelfs een stad die al lang gewend is aan geweld heeft geschokt.

Voor veel inwoners en lokale spelers legt deze tragedie opnieuw de grenzen bloot van de traditionele aanpak van drugshandel. Politieoperaties, verhoogde patrouilles en grootschalige “Clean Square” campagnes hebben tot nu toe niet geleid tot het afremmen van de uitbreiding van netwerken of het voorkomen van de escalatie van moorden. Zoals een magistraat tegen Blast zei: “We doen al 20 jaar hetzelfde… en het gaat nergens heen.”

Verenigingen, magistraten en sommige politieke stemmen pleiten voor diepere structurele oplossingen, het aanpakken van armoede, economische uitsluiting en diepgewortelde netwerken die gedijen waar de staat zich terugtrekt. Het debat over mogelijke regelgevende of alternatieve kaders duikt weer op wanneer het geweld zijn hoogtepunt bereikt, maar zonder dat dit leidt tot een substantiële politieke transformatie.

De effecten van het verbod

Tal van academische en encyclopedische werken beschrijven al lang de paradoxale effecten van het drugverbod.

Volgens de Encyclopaedia Britannica hebben strenge verboden historisch gezien de markten ondergronds gedreven, waar de producten niet gecontroleerd worden door instellingen maar door criminele groepen die gedijen bij schaarste en hoge winstmarges.

De Oxford Research Encyclopedia of Criminology merkt ook op dat het verbod “de neiging heeft om het geweld te doen toenemen door de marktregulering over te hevelen van de overheid naar gewapende groepen”, een patroon dat we terugvinden in verschillende landen zoals de VS tijdens het alcoholverbod, Mexico in de jaren 2000 en Europese havensteden die geconfronteerd worden met concurrentie tussen netwerken.

Deze analyses pleiten niet voor of tegen een specifiek beleid, maar leggen de nadruk op een terugkerend structureel mechanisme: wanneer een verboden markt zeer winstgevend blijft, slaagt repressie alleen er niet in om de vraag uit te schakelen, terwijl criminele organisaties hun controle consolideren door middel van dwang.

De situatie in Marseille, met zijn gevestigde drugshandel en terugkerende vendetta’s, wordt door onderzoekers vaak aangehaald als een Europees voorbeeld van deze dynamiek.

De pijn van een familie, de spiegel van een stad

Voor de familie Kessaci roept de tragedie van november opnieuw een ondraaglijk verdriet op. “Geen enkele moeder zou dit moeten meemaken: twee kinderen verliezen”, zegt gemeenteraadslid Christine Juste. Naasten van de familie beschrijven Mehdi als een toegewijde jongeman die de strijd van zijn broer steunde en actief betrokken was bij Conscience.

Naast de individuele pijn, toont deze zaak de menselijke kosten op lange termijn van drugshandel en het drugverbod op gemeenschappen in de volkswijken van Marseille. Elke moord is niet zomaar een statistiek, maar een breuk in families, in het collectieve vertrouwen en in de fragiele pogingen om deze gebieden terug te winnen uit de greep van criminele economieën.

Terwijl Amine Kessaci om nog een broer rouwt, vrezen velen wat deze aanslag betekent voor de activisten die weigeren zich de mond te laten snoeren. En eens te meer moet Marseille, dat vaak gebruikt wordt om nieuwe anti-drugs communicatie-operaties in te zetten, een vraag onder ogen zien waaraan het niet kan ontsnappen: hoeveel tragedies zijn er nodig voordat er echte oplossingen komen?